ویتامین k از انواع ویتامین محلول در چربی به‌شمار می‌رود. k مخفف واژه‌ی کواگولاسیون به معنی انعقاد یا فرآیند لخته شدن است؛ نوع اصلی این ویتامین فیلوکینون نام دارد و در سبزیجات و مواد غذایی متعددی به‌صورت طبیعی یافت می‌شود. وظیفه اصلی ویتامین k کمک به انعقاد خون یا لخته شدن خون است. البته وظیفه آن منحصر به همین دو مورد نیست بلکه این ویتامین در ارتقای سلامت قلب و استخوان نیز نقشی بسزا ایفا می‌کند. ما در این مقاله به بررسی کامل این ویتامین و گروه‌های ویژه نیازمند این ویتامین نظیر نوزادان تازه متولد شده و البته بدنسازان خواهیم پرداخت.
ویتامین k چیست؟
به‌طور کلی ما دو نوع ویتامین داریم؛ ویتامین‌های محلول در آب که شامل گروه ویتامین‌های Cو B می‌شود و ویتامین‌های محلول در چربی که شامل ویتامین‌های A, D, E می‌شود و ویتامین K هم در همین گروه قرار دارد. ویتامین‌های محلول در چربی عموماً اگر در مصرف آن زیاده‌روی شود، در بدن حالت سمی پیدا می‌کنند اما ویتامین K با وجود این که در سراسر بدن، یعنی استخوان‌ها، کبد، مغز، قلب و حتی پانکراس وجود دارد، اما به سرعت تجزیه می‌شود و از طریق دستگاه گوارش دفع می‌گردد لذا این نوع ویتامین حتی با زیاده‌روی در مصرف هم به چنین خطری در بدن تبدیل نمی‌شود. به‌طور کلی ما دو نوع ویتامینK داریم که عبارتند از:
- ویتامین K1: ویتامین K1 یا ویتامین فیلوکینون یک ویتامین ضروری برای سیستم گردش خون بدن است. دلیل اهمیت این نوع ویتامین برای گردش خون این است که کبد بدون این ویتامین قادر به ساخت مولکول‌های مورد نیاز برای انعقاد خون نیست و کمبود آن سبب خونریزی شدید می‌شود.
- ویتامین K2: ویتامین K2 یا مناکینون ویتامینی است که از تبدیل ویتامین K1 و توسط باکتری روده تولید می‌شود. اهمیت اصلی این نوع ویتامین به حفظ انعطاف شریانی است؛ اما غیر از این مورد، ویتامین K2 به نوعی نقش مکمل غذایی برای تکمیل عملکرد ویتامین K1 هم محسوب می‌شود؛ زیرا این ویتامین فعال کننده نوعی پروتئین است که در انعقاد خون بسیار ضروری است.
- ویتامین K3: ویتامین K3 یا منادیون نوع جداگانه‌ای از انواع ویتامین K نیست بلکه این نوع ویتامین، یک نسخه مصنوعی ساخته شده در آزمایشگاه‌ها از ویتامین K است. این ویتامین به دلیل تداخل با یکی از آنتی اکسیدان‌های بدن، سبب تاثیرات منفی نظیر مسمومیت کبد، یرقان و حتی کم خونی می‌شود در نتیجه این ویتامین به‌صورت مکمل فروخته نمی‌شود و از خرید مکمل‌های آن هم جداً پرهیز نمایید.
مزایا و کارکردهای ویتامین K در بدن
ویتامین K دارای مزایای متعددی است و کمبود آن، بدن را با خطرات جدی مواجه می‌سازد. همانطور که مطرح شد اصلی‌ترین وظیفه آن کمک به انعقاد و لخته شدن خون است اما کارکردهای آن منحصر در همین نیست و سایر مزایای آن را می‌توان چنین برشمرد:
- کمک به بهبود یافتن توده استخوانی در بیمارانی که مبتلا به بتاتالاسمی هستند.
- نقشی موثر در کاهش خطر ابتلا به سرطان پستان
- کاهش خطر مرگ ناشی از انواع بیماری‌های قلبی با مصرف اندازه‌ی این ویتامین
- نقشی بسزا در کمک به بهبود یافتن بیماران مبتلا به فیبروز کیستیک
- کمک به تنظیم میزان کلسترول خون
- کمک به کم شدن تورم مفاصل در بیماران آرتریت روماتوئید
- نقشی موثر در درمان ترک‌های پوستی و انواع کبودی
- کلید اصلی در پیشگیری از بیماری هموراژیک در نوزادان با سطح کم ویتامین K
- نقشی موثر در جلوگیری از پوکی استخوان
- معکوس کردن تاثیرات وارفارین اضافی در بدن که نوعی داروی رقیق کننده خون است.
با توجه به اهمیت و نقوش متفاوت این ویتامین در بدن، خوب است بدانیم این ویتامین به‌طور طبیعی در چه مواد غذایی وجود دارد، پس تا انتهای مقاله همراه ما باشید.
مواد غذایی دارای ویتامین K
این ویتامین به‌طور طبیعی مواد غذایی بسیاری وجود دارد اما بهترین منبع این ویتامین سبزیجات برگ‌دار دارای برگ سبزند. البته میوه‌ها و گوشت بره نیز حاوی مقادیری از این ویتامین هستند. در اینجا فهرستی از مواد غذایی دارای ویتامین K آورده‌ایم:
- اسفناج بهترین منبع این ویتامین است.
- انواع کلم نظیر کلم بروکلی، کلم برگ سبز، کلم بروکسل و کلم پیچ پخته.
- در بین میوه‌ها کیوی حاوی بیشترین مقدار از ویتامین K است.
- سبزی خردل و برگ شلغم هم حاوی این نوع ویتامین هستند.
- در بین سایر مواد خوراکی هم می‌توان به سس مایونز، رازیانه، مارچوبه حاوی این ویتامین هستند.
علائم کمبود ویتامین K در بدن
سه نشانه اصلی برای کمبود این ویتامین در بدن را می‌توان چنین برشمرد:
- خونریزی بیش از حد با بریدگی، زخم، تزریق و کوچکترین مواردی که منجر به خونریزی می‌شود ولی حجم این خونریزی نسبت به آن زخم زیاد است.
- به سرعت کبود شدن قسمت‌های مختلف بدن با حتی کوچکترین ضربه یا حتی بدون دلیل
- خونریزی شدید در دوران قاعدگی بانوان هم می‌تواند دلیل بر کمبود این ویتامین در بدن باشد.
با توجه به اهمیت و نقش موثر ویتامین K در بدن باید علائم کمبود آن را بسیار جدی بگیرید. اما علائم ذکر شده فقط به کمبود این ویتامین در بدن بزرگسالان دلالت دارد و کمبود این ویتامین در نوزادان به اشکال مختلفی خود را نشان می‌دهد که عبارتند از:
- خونریزی در اطراف ناف نوزاد، بینی و دهان یا آلت تناسلی نوزادان پسری که ختنه شده‌اند.
- رنگ پریدگی خصوصاً در لثه نوزاد
- مشاهده خون در استفراغ‌های نوزاد یا ادرار وی
با مشاهده این علائم خوب است سریعاً با پزشکی برای جبران این کمبود ویتامین در بدن نوزاد مشورت کنید و به سادگی از آن عبور نکنید.
ضرورت ویتامین K برای بدنسازان، نوزادان و بانوان باردار
این ویتامین جزء ضروری‌ترین ویتامین‌ها برای سه گروه ذکر شده یعنی بدنسازان، بانوان و نوزادان است. کمبود این ویتامین در بانوان باردار منجر به خونریزی شدید می‌شد و لذا استفاده از آن ضروری است اما مقدار مصرف آن باید توسط پزشک مشخص شود. نوزادان هم گاهی با کمبود این ویتامین متولد می‌شوند و علت ضرورت آن برای نوزادان این است که از بیماری خونریزی بیش از حد جلوگیری می‌کند. اما ویتامین K برای بدنسازان نیز دارای اهمیت بسیاری است زیرا این ویتامین هم در کانی سازی استخوان‌ها نقشی بسزا دارد و همچنین در بافت نرم غضروف وجود دارد و به غضروف سازی مناسب بدن بسیارکمک می‌کند که این برای بدنسازان اهمیت ویژه‌ای دارد. علاوه بر این، ویتامین K به بدن کمک می‌کند تا کسیم‌های معدنی را به خوبی جذب کند و در تنظیم جریان خون هم بسیار موثر است و این برای بدنسازان به دلیل فعالیت‌های سنگین و فشار وارده بر قلب بسیار دارای اهمیت است. با توجه به اینکه ویتامین K در بدن خیلی ذخیره نمی‌شود و ذخایر آن به سرعت از بدن خارج می‌گردد لذا دریافت آن به‌صورت روزانه از طریق مواد غذایی بسیار اهمیت دارد خصوصاً برای بدنسازان؛ لذا شما می‌توانید با مراجعه به مجموعه دویتنس با مشورت با حرفه‌ای‌ترین مربی‌ها برنامه غذایی مناسبی را که به‌طور روزانه این ویتامین به بدن برسد، دریافت کنید.
